Аҳмади ИБРОҲИМ «Фараж» №22 04.06.09.

Мушоҳидаҳо нишон доданд, ки ҳама мушкилоти молии дунё дар Тоҷикистон ба маротиб шадидтар мешавад. Ин ҳам натиҷаи фаъолияти пурсамари баъзе соҳибкорони ҳамин кишвар аст, ки зери шиори «гӯр сузаду дег ҷӯшад» амал мекунанд.

Барои ин тоифа мафҳумҳои инсоф, имон, ватан ва миллат танҳо баъди манфиати шахсӣ вуҷуд дорад. Агар ҳамаи соҳибкорони дунё бар асари бӯҳрони шаддиди молиявӣ зарари ҳангуфт дида бошанд, соҳибкорони мо аз ин бадбахтии умумибашарӣ суд меҷӯянд.

Бо 1% баланд шудани нархҳо дар бозори умумиҷаҳонй нархи бозорҳои Тоҷикистон 5 дарсад боло меравад. Яъне фоида аз фурӯш 3 ва беш аз он баробар меафзояд. Оҳу войро бошад бебаркаш, балки бештар аз зарардидагон сар медиҳанд. Ҳатто мардум ба ҷои раҳми худро хӯрдан раҳми онҳоро мехӯранд.

Ҳамин тавр, болоравии қурби доллар дар қиболи асъори кишвари мо, алалхусус дар моҳи май, ончунон барқосо сурат гирифт, ки дар ҳеҷ давру замон асъори ҳеҷ мамлакате ба чунин бадбахтӣ гирифтор нашуда буд. Ин нишондиҳанда аз 340 сомонӣ барои 100 доллар, то 500 сомонӣ боло рафтааст, яъне 160 сомонӣ!!!

Мусаллам аст, ки аз ҳамаи мамолики дигар дида Тоҷикистон дар риштаи иқтисодӣ бо Русия робитаи бештар дорад. Ин маънои онро дорад, ки нархи бозор, аз ҷумла қурби доллар дар бозори мо ба Русия иртиботи зиёд дорад, чунки соҳибкорони мо ҳамаи маводро аз Русия бо доллар харидорӣ мекунанд. Акнун ба хотири қиёс ҷадвали болоравии қурби долларро дар қиболи рубли русӣ оварда мебинем, ки гурӯҳи соҳибкорони тоҷик чӣ миқдор фоида ба даст овардаанд:

• 1 май-1 доллар=32,9 рубл
• 11 май-1 доллар=32,5рубл
• 20 май- 1_долла=31,9 рубл
• 26-май- 1 долла =31 рубл
• 27 май- 1 доллар=31,1 рубл.

Таи 5 моҳи ахир бошад нархҳо дар Руссия ҳамагӣ 7,5 % боло рафтаанд. Ин дар ҳоле, ки дар Тоҷикистон ин нишондод ба 25-30% мерасад. Беқурбшавии рубл бошад ҳамагӣ 0,7% ташкил медиҳад.

Қурби асъори тоҷик бошад дар ҳамин моҳи май аз 34 сомонӣ барои як доллар то ба 50 сомонӣ боло рафтааст. Бонки Миллӣ, ба назар мерасад дар қиболи беқурбшавии асъори миллӣ такрибан амалеро ба анҷом намерасонад. Ин дар ҳоле, ки дар хазинаи бонк микдори зиёди тилло, маҳз бо ҳамин мақсад нигоҳ дошта мешавад.

Ба иттилои як коршиноси соҳа 50 % беқурбшавии асъори миллӣ, тавассути чанд тоҷир ва ҳомиёни болоии онҳо қасдан сурат мегирад. Дар натиҷа ашёи барои ин миллат стратегӣ, яъне орд аз 80 сомонии моҳи апрел то ба 105 сомонӣ боло рафтааст ва то ҳанӯз боло рафтан дорад. Ҳамакнун бар асари болоравии қурби доллар дар бозори тоҷик нархи ҳамагуна маҳсулот бамаротиб боло рафтааст.

Ин маънои онро дорад, ки умури бозор ба думбол иқтисодиёт, ки нишондиҳандаи асосии давлатдорй аст пурра дар дасти соҳиби доллар, ки Амрико аст, қарор дорад! Амрико таҳти фишори бӯҳрони молиявии умумиҷаҳонӣ, дар ҳоли ғарқшавӣ, тавассути доллар аз гиребони ҳатто мамолики кӯчаке чун Тоҷикистон медорад. Аз инҷо фалсафаи ба истилоҳ «помош»-ҳои Амрикоро дарёфт кардан мушкил нест. Ягона мамлакате, ки мазаррати долларро камтар аз дигарон эҳсос мекунад Ирон аст. Чунки муомилаи доллар дар дохили мамлакат мамнӯъ эълом шудааст.

Пас чаро Тоҷикистон наметавонад доллари амрикоиро аз муомилоти дохилӣ бардорад. Яъне агар доллар дошта бошй марҳамат дар бонк бо пули миллӣ иваз карда, истифода бар. Шикасти ин қоида бояд муҷозоти сангин шавад. Чун балоҳои ба сари миллат омадаро қиёс мекунӣ ҳамаи мушкилоти дигарро ба морчаҳо нисбат диҳӣ, балои доллар мисли аждаҳост.

Нишондиҳандаи дигари некӯаҳволии мардум паст будани нархи сӯзишвории мошин аст. Мутаассифона дар ин ҷода низ ҷои ифтихор надорем. Лаппишҳои нарх дар дохили мамлакат шоҳиди ҳоланд, ки пушти нархи маҳсулоти нафтӣ низ мушти пурзӯре истодааст. Дар бозори ҷаҳонй моҳи май нархи нафт ҳамагй 0,78 доллар боло рафтааст. Ин дар Тоҷикистон барои киссаи мардум 90 дирам барои як литр бензин зарар овард ва боз боло рафта истодааст. Ҳамакнун нархи 1 литр бензин баробари 3 сомонию 50 дирам шуд.